Burada Dr. Memet ZencirKıran`ın Editörlüğünü yaptığı Türkiyenin Toplumsal Yapısı kitabına dair notlarımı derledim. Toplumsallıkla ilgili bazı temel kavramlarla başlarsak:
Bir toplumda Aile, Okul, Kitle iletişim araçları, Devlet, Çalışma hayatı, Kulüpler, Topluluklar, Sivil Toplum Örgütleri toplumsallaşmanın aracılarıdır. Toplum insanın eylemleri üzerinde gelenekler, değerler ve normlar aracılığıyla büyük etkiye sahiptir.
Toplum çeşitli tabakalardan oluşur: İnsanlık tarihi boyunca eşitlik arayışı olmakla birlikte hep eşitsizlik olmuştur. Bunu teorize ettiğimizde Marx`ın üretim araçlarının mülkiyetine dayandırdığı sınıf yaklaşımı (Proleterya-İşçi sınıfı, Burjuvazi-İşveren sınıfı) ve Weber`in Statü Kavramları (Meslek, Zenginlik, Ten, Etnisite, Din, Cinsiyet, Aile etkileriyle sınıf tanımına kıyasla geniş) öne çıkar. Bu tabakalar arasında eğitim, fırsat eşitliği, rekabet gibi nedenlerle dikey hareketlilik olabilmektedir.
TÜRKİYE’DE KENTLEŞME
Köylerde herkes birbirini tanır, dayanışma yaygındır. Öte yandan kişi üzerinde toplumsal kontrol baskındır. Hayatın durağandır ve kente göre kültürel çeşitlilik zayıftır. Kent ağırlıklı olarak ekonomik açıdan zor durumda kişilerden oluşmaktadır. Ortak kültür yoktur ve zaman hayatın merkezindedir.
Türkiye`de 1950 yılına nüfusun % 75’i köyde iken bugün bu oran %8`dir. Batıdan farklı olarak Türkiye’de kentleşme sanayileşme nedeni olmamıştır ve bu kentleşmenin arkasındaki sorunların temelidir. Kentleşmenin nedenleri: tarımda makineleşme ile işin azalması, toprakların sermaye sahiplerinin elinde toplanması, kentlerdeki iş olanakları, eğitim fırsatları, medyanın etkisi (70-80 yıllarındaki Türk filmleri) ve kentli olma statüsünün yüceltilmesi olarak sayılabilir.
1973`deki Gelin filminde: “İstanbul, şu avlunun dışında, burayı yine Yozgat toprağı bellesen iyi olur” sözleri, 1950-80 arası Türkiye’deki kentlileşmenin özeti gibidir.
2000’li yıllarda gecekondu nüfusu (kaçak yapılaşma) Ankara`da 70%, İstanbul 60% oranındayken başlanan kentsel dönüşüm projeleri ile bu oranın azaltılması amaçlanmaktadır.