İlkçağ Felsefesi: Sistematik Dönem – Aristoteles

Aristo varlıklı bir aileye doğmuş, Platonun öğrenciliğini yapmış, Büyük İskendere hocalık yapmış ve batı felsefesinin temellerini atmıştır. Eserleri mantık, münazara, tabiat bilimleri (kozmoloji, psikoloji, biyoloji), metafizik, ahlak, siyaset ve şiir alanındadır.

Mantığın (düşüncenin biçimsel analizi) kurucusudur. Mantığın üç temeli: birşey kendisi ile aynıdır, birşey hem kendisi hem başka bişey olamaz, birşey ya kendisidir ya da başka bişeydir. Önermeler kopula (dir/dır) ile kurulur. Neticeye götüren kanıtlayıcı ifadelere öncül denir.

Kategori teorisi: varlığın hallerini kategoriler ile ifade etttiğimizi söyler. Farabi(cevher), ms870de (zaman), farab şehrinde (mekan), muhammed’in oğlu olarak (ilişki), doğmuş (edilgi), kısa boylu (nicelik), kumral (nitelik), üstün zekaya sahip (iyelik), birçok öğrenci yetiştiren (etki), dicle kenarında gezinerek (durum), felsefe tartışan bir filozoftu. Yani arazlar cevher ile olan ilişkileri sayesinde anlam kazanmaktadır.

Bilgi anlayışı: bilmek bişeyin nedenini ve neden başka türlü olamayacağını bilmektir. Bilgi varolan bilgilerden türetilir. Tabiatta bir amaçsallık (teleos) olduğuna inanır. Amaçsallık nedensellikten farklıdır: biri neden diye sorarken biri ne için (yönelinen hedef) diye sorar.

Ruh anlayışı: ruhu bedenden ayrı düşünmez (ölümlüdür). Ruh bedenin biçimi, beden de ruhun maddesidir. Bütün canlıların ruhu vardır. Beden ruhun aleti, ruh da bedenin edimselliğidir (actualizer). Düşünen bir ruh bedene edim kazandırır.

Ahlak anlayışı: Eudaimomia (mutluluk, inkişaf, serpilme) yaşamımızın gayesidir. Bu bir hal değil faaliyetler dizisidir. İnsan aklı ile hayvanlardan ayrılır, bu insanın içindeki ilahi şeydir. İnsan aklını kullanarak, bilgilenerek başarıya ve gayesine ulaşır.

Siyaset anlayışı: insan doğası gereği sosyaldir. İdealde şehir devletini önerir. Zengin ve köle olmayanların yönetimini savunur. Anayasaları monarşi, aristokrasi ve demokrasi olarak 3’e ayırır. İdeal devlet tasavvuru totaliterdir, yurttaşlar devletindir.

Estetik anlayışı: Tragedya acıma ve korku duyguları ile duygusal arınma (katharsis) yaşatır. Bu sanatım hedefidir.