İlkçağ Felsefesi: Pre-Sokratik Dönemde Plüralist Ekolü

Pluralizm ekolü birden fazla arkhe kabulü olarak tanımlanabilir. Önemli temsilcileri:

Empedokles (-460): Hava (hades),Ateş (zeus), Toprak (Hera) ve Su (Nestis) evrenin temelidir. Heraklietosçu değişim ve Parmenidesçi sabitlik arasında sentez yaparak bu dört unsuru ezeli ve ebedi görür, varlık için belirli oranda karıştıklarını öne sürer. Maddi gerçeklik sevgi (sempati) ve nefret (antipati) gücü ile şekillenmektedir. Bilgi duyu ve aklın birlikte kullanımından gelir.

Anaksagoras (-450): Arkheyi sonsuz sayıda tohum oluşturur ve cansızdır. Cansızı hayata geçiren, kaosu kozmosa dönüştüren bu unsura (nous) akıl demiştir. Nous yaratan, madde ise yaratılandır (yoktan deil, tohumdan). Her şeyde her şeyden biraz vardır. Nous evreni belirli bir amaç doğrultusunda düzenler, biçimlendirir. Bu telos kavramı Platon ve Aristo`yu etkileyecektir. Güneş tanrısına taş kütlesi dediği için öldürülen ilk filozoftur.

Duyu algısının oluşması için karşıtlığın mevcudiyeti zorunludur. Bilgi benzerler değil karşıtlar arası bir ilişkidir.

Demokritos (-420): Arkhe nihai bölünemeyen yani atomdur. Hareket mekanik bir zorunluluktan gelir (bir amaç yoktur). Boş uzay (yani hiçbir şey – yokluk) vardır. Bu boşluk atomun birbirinden ayırt edilebilmesi için önkoşuldur. Atomların bizzat sahip oldukları nitelikler (birincil, gerçeklik) ile duyularda bıraktıkları izlenimler olan özellikleri (ikincil, görünüş) ayırmıştır. Yer kaplayan şeyler gerçekten vardır.

  • Bilgi duyulardan gelen suretlerden şekillenmekle birlikte tekamüle akıl ile ulaşır.
  • Nedensellik evrendeki zorunluluğun bir ifadesidir. Tanrılar ne kadar güçlü olursa olsun onların da boyun eğdiği bir kural vardır.
  • Ahlakın amacı insanı ruh dinginliğine ulaştırmaktır (euthymia).
  • Mutlak iyi ulaşılabilir ama görece iyi bir tuzaktır erişilemez.
  • Bedenden (bireycilik) çok ruhun (kolektif) tatmini önemlidir, idealde bu içten bir tatmin olmalıdır. Bu doğru düşünmek, konuşmak ve davranmakla olur. Doğruya dair bilincin varlığı önemlidir.

Demokritos sonrası filozoflar doğa felsefesinin yerine insana odaklanmıştır (Antropolojik dönem).