M.Ö. 300 bin yıl: Homo Sapiens’in evrimi
- Gelişmiş beyin ile dil kullanımı evrimleşiyor ve kolektif öğrenme için zemin hazırlanıyor.
- Ateşin günlük kullanabiliyor. Doğaya hükmetmeyi öğreniyor.
- Biyolojinin ötesinde kültür ile evrim aşaması başlıyor.
- Afrika’da yaşıyor (Makgadigadi sulak alanı mesela). Ufak göçler olsa da bunlar yer edemiyor.
- Çanak çömlek üretimi başlıyor.
- Vücuttaki yağ oranı yüksek olduğundan soğuklara dayanıklı.
- Neanderthaller bu sırada avrupa tarafında. Ölülerini gömmüşlerdir, cenin pozisyonunda. Ölüme bir anlam yüklü. 30k önce soyları tükenmiştir.
M.Ö. 100 bin yıl: Kültür oluşumunun izleri
- Toplayıcılık hakim: hareketliler bu nedenle iyi bir beslenme dengesi olduğu düşünülüyor.
- Hayvan derisinden kıyafetler ve örtüler mevcut
- Boş zaman mevcut bu nedenle dil daha simgesel anlamda gelişiyor.
- 150 kişilik gruplara kadar sınıf yapısına ihtiyaç duymuyorlar. (Dunbar sayısı)
- Az çocuk yapıyorlar ve zayıflar genelde arkada kalıyor.
- Kalabalık olmadıklarından hastalıklar çok yayılmıyor.
- Paylaşım kültürü gelişmeye başlıyor. İnsanların minimum adette eşyası var (savaş, ısınma ve korunma)
- Birbirlerinin sırtını kaşıma ve temizleme sırasında (grooming) sosyalleşiyorlar.
M.Ö. 80 bin yıl: Sanat
- Kadınlarda menopoz sayesinde omur uzuyor ve çocukların, yaşlı erkeklerin bakimi yapılabiliyor.
- Yaşlılar ve özürlüler bilginin toplanması, hikayeleştirilmesi ve aktarılmasında rol oynuyor.
- Mağaralarda boyama, kolye yapımı, kayaların oyulması gibi sanat gözlemleniyor. Genelde mağaranın derinliklerindeler bu yapıtlar.
- Sembolik düşüncenin izlerini görüyoruz bu yapıtlarda (el izi)
- Sapiens diğer türler ile denk geldiğinde bazen dostça davransa da zamanla diğer türler yok oluyor.
- Bugünkü DNA’mızda Neanderthal ve Denisovan DNA’sından izler mevcut.