Orta Asya; kuzeyde Ural dağları, batıda Hazar denizi ve güneyde Himalayalar arasında kalan bölgedir. Mö5000den itibaren bozkır uygarlığına ev sahipliği yapmıştır. Atlara koşum takan ilk uygarlık buradadır. M.Ö. 2000lerde Aryan göçüyle de şekillenen Andronovo kültürü; Türk soyunun prototipini oluşturmuştur. Ardından gelen Karasuk (mö1000) ve Tagar (mö500) kültürlerine Altaylılar denmektedir. Bu kültür izleğinin Hun ve İskitlerin kökenini oluşturduğuna dair bir Türk tezi vardır. İskitler Medler, Asurlular ve Persler ile savaştıktan sonra Volga nehrinin batısına göçerek Orta Asya etkisini batıya taşımıştır.
Hunlar mö300 yılında Ötügen bölgesinde birleşerek Çin’e karşı önemli bir güç olmuştur (Çin seddinin inşası, Pai-Teng anlaşması, Gelin vererek yönetimi etkileme). İlk hükümdarı Teoman’dır. Milat civarından dağılmış, kuzey güney olarak bölünmüş ve zamanla tamamen Çin’in kontrolüne girmiştir. Bu esnada Avrupa’ya göç eden hunlar Gotların göçünü tetiklemiştir. Atilla egemenliğindeki Avrupa Hunları 450lerde kısa süreliğine Bizans’ı egemenlikleri altına almıştır.
552 yılında Bumin kağan Göktürkleri kurmuş ve batıyı kardeşi İstemi Yabgu’ya vermiştir (ikili teşkilat). Çin ve Sasaniler arasında tampon bir devlet olmuş, Budizm ile tanışmış, 582 yılında ikiye bölünmüş ardından 630 yılında Çin tarafından yıkılmıştır.
680 yılında Çine karşı Aşina ailesinden gelen Kutluğ ve komutanı Tonyukuk Kutluk (2.Göktürk) devletini kurarak İlteriş Kağan ünvanını almıştır. Oğulları Bilge ve Külteginin ardından 734 yılında Uygurlar tarafından yıkılmıştır.
744 yılında Bilge Kül Kağan Uygurları kurmuş, Mani dini ile karşılaşılmış, Çin ile savaşmış ve Kırgızlar tarafından 840 yılında yıkılmıştır. Orhun hitabelerini yazmışlardır (İsveçli Strahlenberger bulur, Danimarkalı Thomsen okur). Ardından kuzeybatı Çin bölgesinde Sarı Uygurlar, Doğu Türkistan özerk bölgesindede Turfan Uygurları olarak süregelmişlerdir.
Toplum yapısı aile, oymak, boylar, budun, il (devlet) şeklinde örgütlenmişti. devlet yöneticiliği (Yangu, Şanyü, Tanhu, Han, Kağan, Erkin, İlteber) hariç: asker, din adamlığı, kölelik gibi sınıflar yoktu. Kurallar töre ile belirlenirdi. Devleti idare etme yetkisi gök tanrı tarafından verilirdi. Eşi hatun da yönetimde söz sahibi idi. Seçkinler meclisi (toy) demokratik kararlar alıyordu. Taht devri kurallarının net olmamasından dolayı devletlerin ömrü kısadır.
Ekonomik olarak hayvancılık, tarım, avcılık, madencilik, dericilik ve ticaret ana aktivitelerdi. Kültürel anlamda Oğuz Kağan destanı, Türkçe dili, Kopuz müzik aleti, Sagu lirik şiiri, mimaride kurgan mezarlarındaki balballar dikkat çekmektedir.
Herkes askerdi ve sürekli ordu (börü) mevcuttu ve zamanla onluk sisteme geçilmişti. Keşif ve yıpratma savaşları temel taktiklerdi. Hukuk sitemini başında Kağan ve ona bağlı yarganlar vardı (könilik).
İnanç siteminin temelinde doğa güçlerine inanma, atalar kültü ve Gök tanrı mevcuttur.